Irena Kuczyńska
Prawdopodobnie kiedy w 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, w Pleszewie było tylko 6 – klasowe gimnazjum, które powstało na bazie niemieckiej Realschule. Pełne prawa szkoła uzyskała dopiero w roku szkolnym 1924/1925. Siedmioro gimnazjalistów miało do wyboru przeniesienie się do szkoły np. w Ostrowie Wlkp, albo eksternistyczne kursy w Pleszewie. I co ważne, wybrali tak, że pierwsza matura odbyła się w Pleszewie.
Uczyli się sami, z pomocą nauczycieli
Przede wszystkim, za zgodą kuratorium, klasę VII i VIII gimnazjum, przerabiali oni na prywatnych kursach z profesorami gimnazjum. Bez wątpienia ważne było to, że do matury z języka polskiego przygotowywał pierwszych maturzystów prof. Ignacy Laskowski. Dodatkowych lekcji z języka francuskiego udzielał dyrektor Walenty Szweda, natomiast matematykę i fizykę wykładał prof. Józef Koperny.
Zdawali … i zdali
Z pewnością z tremą przystępowali 4 maja 1923 roku do egzaminu dojrzałości z języka polskiego. Chociaż mieli do wyboru dwa tematy:
1) Bohaterowie czynni w poezji romantycznej.
2) Wpływ głównych wypadków Polski porozbiorowej na poezję patriotyczną i do tego cytat z wiersza “Baśń tęczowa” Adama Asnyka.
Idźcie piąć się w górę ! w górę! Ponad ciemnych skał krawędzie Może przyjdzie kto szczęśliwy Co ją weźmie i posiędzie. Choć nie dojdzie, chociaż padnie Przecież życia nie roztrwoni Bo najlepsza cząstka życia W takiej walce i pogoni
Pięć egzaminów
Godnym uwagi jest fakt, że w 1923 roku abiturienci zdawali egzaminy z języka polskiego, łacińskiego, francuskiego, matematyki i fizyki. Zachowały się zadania maturalne:
z języka łacińskiego
Cicero De officis. Ks. I rozdział 25
z języka francuskiego
Tłumaczenie z języka polskiego na francuski z historji czasów napoleońskich
z matematyki i fizyki
4 zadania, przepisuję jedno, reszta na scanie strony
Kula ołowiana wagi 8 kg ma b yć pokryta warstwą korkową tak, by w ten sposób powstała kula zanurzyła się w wodzie o 4 st. C do połowy. Jak gruba musi być okładka korkowa, jeżeli ciężar właściwy ołowiu wynosi 11,35 a korka 0,24?
Wszyscy zdali a potem studiowali
Pierwsza matura wypadła pomyślnie. Cała siódemka egzamin zdała. Byli to: Helena Makowska, Bolesław Celiński, Józef Górski, Rajmund Ertel, Józef Suchocki, Władysław Szulczyński i Edmund Tomaszewski.
Z pewnością ważna jest informacja o tym, że Józef Suchocki to syn Stanisława i Anny Suchockich – właścicieli pierwszej polskiej apteki w Pleszewie, farmaceuta, ojciec premier Hanny Suchockiej.
Czytaj też: Hanna Suchocka dostała misję utworzenia rządu RP
Anna Suchocka – pleszewianka w Polskim Sejmie Dzielnicowym
Prawnicy, farmaceuci i filolog
Godne uwagi jest to, że w siódemce maturzystów był też urodzony w Śnietni koło Szymanowic prof. Józef Górski – wykładowca na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (wydział prawa), rektor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu. I co istotne, studia wyższe ukończyła też Helena Makowska (farmaceutka), Bolesław Celiński i Edmund Tomaszewski (prawnicy), Rajmund Ertel (filolog).
Źródło wiedzy o szkole w 1923 roku
Pierwsza matura i egzaminacyjne tematy odnotowano w broszurze zatytułowanej „Dziesięciolecie Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego im. St. Staszica w Pleszewie 1919 – 1929”. Bezsprzecznie z tego źródła dowiadujemy się, że 1923 roku, kiedy pierwsi absolwenci zdawali maturę, do pleszewskiej Alma Mater uczęszczało 234 uczniów, w tym zaledwie 34 dziewczyny.
Parter i I piętro
Niewątpliwie absolwentów „Staszka” zainteresuje wygląd budynku szkoły. I tak na parterze była biblioteka nauczycielska i uczniowska, pokój woźnego, przedsionek i kancelaria dyrektora, dwie klasy szkolne, szatnia połączona z salą gimnastyczną i składem przyrządów gimnastycznych oraz ustępy. Na pierwszym piętrze była sala konferencyjna (pokój nauczycielski), sala ćwiczeń chemicznych, sala fizyki salka reparacyjna wraz z gabinetem fizycznym, 4 klasy szkolne, salka zbiorów historycznych i ustępy.
Aula, korytarze i suteryna
Na drugim piętrze była aula, były 3 klasy, salka zbiorów przyrodniczych, salka modeli rysunkowych i sala rysunkowa, której okna są zwrócone ku północy. Autorzy opracowania piszą, że w suterynach znajduje się mieszkanie woźnego, pomieszczenie kotłów centralnego ogrzewania oraz składy na drzewo i węgiel. Przede wszystkim w budynku były jasne korytarze, „wzdłuż nich ciągnęły się wieszadła na płaszcze i czapki uczniów”. Ściany są ozdobione obrazami przedstawiającymi postacie i sceny historyczne.
Tym żyli pierwsi maturzyści Staszka
Z bogatego wykazu wydarzeń z życia szkoły wybrałam te, w których mogli uczestniczyć pierwsi maturzyści. I tak 5 września 1919 roku odbyło się otwarcie nowego roku szkolnego. 19 lutego 1919 roku – gimnazjaliści uczestniczyli w „nabożeństwie z kazaniem na intencję pomyślnego wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku„. 30 I 1922 – uczczono pamięć zmarłego papieża Benedykta XV, natomiast 23 marca 1923 – uczniowie odśpiewali uroczyste Te Deum z okazji uznania granic Polski.
Ze szkoły na wojnę z bolszewikami
Konkludując, w 1923 roku, polska szkoła funkcjonowała w Pleszewie, dopiero 4 lata, ale dużo się w niej działo. Już w 1919 roku powstała męska drużyna harcerska, a starsi harcerze w 1920 roku, w „czasie nawały bolszewickiej zgłosili się jako ochotnicy do wojska”. W 1922 roku powstała drużyna żeńska.
Bez wątpienia dla uczniów ważne było to, że od 1920 roku istniała w szkole Bratnia Pomoc. To ona udzielała niezamożnym uczniom pożyczek, wypożyczała też książki za odszkodowaniem w wysokości 10% wartości książki. Godny odnotowania jest fakt, że na Bratnią Pomoc, 508 zł, dał lekarz szkolny dr Białasik. Od 1920 roku działało w szkole Towarzystwo Miłośników Nauki i Sztuki, które organizowało wykłady, koncerty, wystawy, wieczory recytacyjne, czytelnię wędrowną i bibliotekę. Korzystali z tego uczniowie.
Matura 1925, 1926
Pierwsza matura (nieeksternistyczna) odbyła się dopiero w roku 1925. Zdawało go 9 osób.
Tematy z języka polskiego:
1. Wpływ płodów ludowej wyobraźni na poezję romantyczną
2. Stosunki polsko – niemieckie za Piastów.
Ten tylko wejdzie do jutra bram
Kto w jutro swoje wierzy (Konopnicka)
W 1926 roku maturzystów było 14 i po raz pierwszy na egzaminie pisemnym zdawano też historię. Ciekawskim przytaczam tematy:
- Kolonizacja niemiecka na ziemiach polskich w okresie piastowskim:
a. przyczyny kolonizacji
b. rodzaje kolonizacji
c. stosunek kolonizacji do Państwa - Wzrost mocarstwowej potęgi Polski za dynastii Jagiellonów
3. Konstytucja 3 Maja i jej znaczenie
Zainteresowanym historią liceum, udostępniam scany broszury wydanej w 1929 roku z okazji X lecia Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego w Pleszewie. Otrzymałam ją od Danuty Basińskiej – Szablewskiej. Jej to pozostawił wujek – polonista Bonifacy Wróblewski.
Irena Kuczyńska