Pleszew w późnym średniowieczu i u progu epoki nowożytnej

Książkę Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk wydało już w roku 2020, jednak ze względu na pandemię koronawirusa, promocja w Pleszewie, odbyć się nie mogła – tłumaczył Adam Staszak – dyrektor Muzeum Regionalnego w Pleszewie,  przybyłym na promocję .

Książka została napisana pod redakcją pleszewianina prof. Andrzeja Gulczyńskiego i jest piątą z kolei wydaną w serii Dziedzictwo Wielkopolski.

Adam Kozak – prawnik, historyk i mediewista jest autorem wydawnictwa „Najstarsza pleszewska księga radziecka. Zapiski z lat 1485 – 1519” – wydanego w 2014 roku. Za tę książkę młody naukowiec otrzymał nagrodę „Studiów Źródłoznawczych” im. prof. Stefana Krzysztofa Kuczyńskiego (w kategorii edycji źródłowych) oraz Fundacji Naukowej im. Aleksandra Gieysztora.

Pisałam o tym TUTAJ

Zainteresowania Adama Kozaka koncentrują się wokół historii osadnictwa, funkcjonowania kościelnego wymiaru sprawiedliwości w późnośredniowiecznej Polsce oraz edytorstwa historycznego.

Obecnie młody naukowiec pracuje nad wydaniem księgi sądowej gnieźnieńskiego wikariusza generalnego Sędziwoja z Czechla z lat 1449 – 1453.

O Sędziwoju z Czechla pisałam już na blogu:  Wielcy, znani i nieznani z powiatem związani

Książka Adama Kozaka liczy 300 stron, z czego 20 to bibliografia i kolejne 20 to indeks miejscowo – osobowy, co świadczy o tym, że autor dotarł do bardzo wielu źródeł i to dotyczących samego miasta Pleszewa, w tym wytworzonych przez samą gminę w księgach ławniczych i radzieckich.

Za cezurę czasową przyjął koniec XIV wieku, kiedy po upowszechnieniu papieru, nastąpił przyrost informacji źródłowych i początek wieku XVI, kiedy władzę w Pleszewie, dzięki małżeństwu z Anną Tęczyńską, „jedną z najbardziej prominentnych osób” przejął Jan Kościelecki dużo młodszy od swojej małżonki. W 1530 roku właściciele opuszczają miasto i zamek a właściwie fortalicjum – pustoszeje.

„Ślub Anny Tęczyńskiej i Jana Kościeleckiego, jest na potrzeby niniejszej publikacji cezurą czasową pomiędzy  średniowieczem i nowożytnością. Na Tęczyńskiej, zmarłej bezpotomnie na początku lat 50. XVI wieku, wygasła, władająca Pleszewem ponad 130 lat, linia potomków Olbrachta z Cielczy . Dziedzicząca tu linia – pisze Adam Kozak, przez trzy pokolenia używała odmiejscowego nazwiska Pleszewski/a. Co nie powtórzyło się już w dziejach miasta.

Pleszewscy przyczynili się do rozwoju miasta, nadając mu splendor przez  budowę fortalicji, czyli warownego grodu, okazałego kościoła farnego, pełniącego funkcję rodowej nekropolii. Swoją pozycją Pleszewscy wybijali się na tle społeczności powiatu kaliskiego, gdzie dominowała szlachta jednowioskowa.

Przynależność miasta do jednej rodziny przez 130 lat, dawała mieszczanom poczucie stabilizacji – czytamy w książce Adama Kozaka.

O Pani Pleszewskiej, czyli Annie z Raciborskich Tęczyńskiej pisałam już na blogu TUTAJ

Z książki Adama Kozaka wyłania się Pleszew przełomu średniowiecza i nowożytności z rynkiem i bramami miejskimi ale bez murów obronnych, z kościołami a nawet szpitalem z fundacji Anny Tęczyńskiej z roku 1518.

Jest potwierdzona informacja o zamku, w którym 11 marca 1493 roku, zatrzymał się u Anny i Zbigniewa Tęczyńskich herbu Topór na nocleg król Jan Olbracht, podróżujący z Kalisza do Pyzdr. Wtedy potwierdził przywilej organizowania w Pleszewie dwóch jarmarków na św. Floriana i na św. Jana.

Prawie 50 stron Adam Kozak poświęcił mieszkańcom Pleszewa, ich życiu codziennemu w tym trwałości małżeństwa.

Pleszew jawi się też jako miasto zasobne i znaczące. Na wyprawę malborską przeciwko Krzyżakom w 1458 roku wysłał wyposażonych 12 piechurów, Jarocin 10, Krotoszyn 2, Koźmin – 20.

Książka składa się z pięciu rozdziałów:

I. Obraz miasta
II. Ustrój i władze miejskie
III.Właściciele – w tym trzy pokolenia właścicieli o nazwisku Pleszewscy – pierwszy to Mikołaj – herbu Zaremba – przyjął nazwisko od nazwy miasta – Pleszew. Był on chorążym kaliskim, drugie pokolenie – jego dzieci i trzecie pokolenie – wnuki noszą nazwisko Pleszewski. Mikołaj Pleszewski „negocjował przyjęcie korony Królestwa Polskiego przez Kazimierza Jagiellończyka”. Anna Tęczyńska –   wspomniana wyżej, była ostatnią właścicielką dóbr Pleszew, wywodzącą się od Olbrachta z Cielczy. Była córką Katarzyny Pleszewskiej i Zbigniewa Tęczyńskiego.
IV. Mieszkańcy – liczba mieszkańców była szacowana wg liczby domostw np. w 1510 roku było 100 domostw w mieście i 10 na przedmieściach. Mnoży się to przez 5, 6 osób. Czyli mieszkało w Pleszewie od 600 do 1000 osób.

Imiona pleszewian w latach 1428 – 1444 – Maciej, Marcin, Mikołaj, 1485 – 1519 – Anna, Jadwiga, Małgorzata, Agnieszka, Dorota

Nazwiska, przezwiska – ciekawostka – ojciec Drozd syn Drozdek, kiedy umierał ojciec, syn stawał się Drozdem a jego syn Drozdkiem .

V. Kościół 

Książka Adama Kozaka liczy 300 stron, jest wzbogacona zdjęciami, scanami dokumentów, licznymi mapkami. Napisana dostępnym językiem, ciekawie, przejrzyście. Czytam…

Do nabycia w Muzeum Regionalnym w Pleszewie, gdzie w czwartek odbyła się promocja z udziałem autora.