Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne – historia wyczytana w starym zeszycie w kratkę

O początkach Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego napisał w „Roczniku Pleszewskim” z roku 2005, długoletni prezes Andrzej Szymański. Znajduję tam informację, że 2 lutego 1980 roku, z inicjatywy ówczesnego Zastępcy Naczelnika Miasta i Gminy Pleszew Mieczysława Kołtuniewskiego, odbyło się spotkanie założycielskie z udziałem Stanisława Bródki, Teofila Fengiera, Zenona Mianowskiego, Zdzisława Paluszczaka, Waldemara Szuszczyńskiego, Andrzeja Szymańskiego, Bożeny Giezek, Eugeniusza Adamskiego, Tadeusza Kwiatkowskiego, Arkadiusza Marciniaka, Kazimierza Matłoki, Władysława Pestki, Czesława Gulczyńskiego, Kazimierza Potrawiaka, Waldemara Szuszczyńskiego, Czesława Szuszczyńskiego, Czesławy Mazurek, Mieczyslawa Piekuta, Haliny Hellon, Marii Hoffmann, Krystyny Kołtuniewskiej, Teofila Fengiera, Czesławy Mazurek, Sylwestra Kapały, Jerzego Kieliby, Jerzego Barańskiego, Józefa Szpunta i Ewy Szpunt.

Tajemnice zeszytu w kratkę

To pani Ewa przechowuje w swoim archiwum szkolny zeszyt w kratkę, w którym zapisywała najważniejsze wydarzenia z udziałem Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego. Na pożółkłych kartkach w kratkę znajdują się odręczne notatki. Pierwsza z 9 II 1980 roku, kiedy wybrano pierwszy zarząd, Komisję Rewizyjną i Sąd Koleżeński  i ostatnia z 5 XII 1984 roku o obchodach 40 rocznicy wyzwolenia miasta Pleszewa. Zeszyt jest prawdziwą skarbnicą wiedzy o tym, co się działo w Pleszewie w latach 1980 – 1984 i w co angażowali się członkowie Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego. Tych zeszytów pani Ewa ma cztery, ostatni zapis pochodzi z roku 2018.  W 2015 roku zrezygnowała z funkcji skarbnika PTK ale zeszyt nadal prowadziła. Ostatnia zapiska pochodzi z 8 października 2019 roku i dotyczy 100 – lecia Liceum im. St. Staszica oraz 70 – lecia Biblioteki Publicznej MiG Pleszew

Czytaj:Taki dzień się zdarza raz na 100 lat

Od magazynu książek w ratuszu do nowoczesnej książnicy na dworcu

Zarząd i komisje

Członkowie Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego mieli działać w komisjach: turystyczno – krajoznawczej z Marianem Wolniakiem na czele, historycznej, której przewodził Andrzej Szymański, propagandowej i kronikarskiej z szefem Zenonem Mianowskim, miłośników sztuki i muzyki pod kierunkiem Mieczysława Piekuta, tradycji kultury z szefową  Marią  Hoffmann, twórczości regionalnej, której kierownictwo powierzono Waldemarowi Szuszczyńskiemu. Tego dnia wybrano też zarząd  ze Zdzisławem Paluszczakiem na czele, wiceprezesami Teofilem Fengierem i Marianem Wolniakiem, sekretarzami Bożeną Giezek i Waldemarem Szuszczyńskim, skarbniczką Ewą Szpunt i główną księgową Teresą Paluszkiewicz.

Będzie muzeum

Na kartkach zeszytu pojawiają się zapiski o ciekawych inicjatywach podejmowanych przez PTK, które – jak mówi pani Ewa, działało  wielokierunkowo. We wrześniu 1980 roku znajduję notatkę o  tym, że w dawnym zajeździe pocztowym przy ul. Poznańskiej  będzie otwarte Muzeum Regionalne. W ślad za tym pojawia się apel do pleszewian.

„Apelujemy do wszystkich mieszkańców Pleszewa i okolicy aby pomogli wyposażyć muzeum w eksponaty dotyczące chlubnej przeszłości naszego regionu. Szukajcie w domach staroci, chodzi o stroje ludowe, sprzęty domowe, dokumenty historyczne, narzędzia, pamiątki rodzinne, plakaty. Eksponaty przyjmuje mgr Marian Wolniak w pleszewskim liceum oraz UMi G Pleszew.

Bal u Prezesa pod Złotym Mieczem

Miało to też związek z obchodami 700 – lecia miasta Pleszewa, w które Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne bardzo się angażowało. W 1981 roku pojawiają się w zeszycie zapiski dotyczące zabawy karnawałowej czyli Balu u Prezesa, który miał się odbyć w restauracji „Pod Złotym Mieczem”. Zainteresowało mnie menu; kiełbasa i bigos z bułeczką, barszczyk, kawa, herbata, kurczak w galarecie, ozorek w galarecie, tatar, kurczak pieczony. Dla uczestników zabawy robiono karnawałowe czapki.

Czytaj: Historia restauracji Pod złotym mieczem

Muzeum coraz bliżej

W 1981 roku wciąż trwały poszukiwania eksponatów do przyszłego muzeum, gromadzono też przyśpiewki, legendy. Tworzyła się koncepcja i projekt architektoniczny przyszłego muzeum. W 1982 roku prace przy tworzeniu muzeum nabrały tempa. W zeszycie Ewy Szpunt pojawiają się kosztorysy, nazwiska fachowców. Jest informacja o tym, że Jerzy Szpunt opracował projekt koperty z herbem miasta Pleszewa i projekt medalu pamiątkowego z okazji 700 – lecia Pleszewa, które przypadało w roku 1983. Warto dodać, że od grudnia 1982 roku Jerzy Szpunt został kierownikiem powstającego muzeum, któremu na razie przydzielono 2 sale w kamienicy przy Poznańskiej 34.

W Sztabie 700 – lecia

W 1983 roku członkowie Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego weszli w skład Sztabu 700 – lecia Pleszewa. Czego ślady znajduję w zeszycie Ewy Szpunt. Oczywiście zaplanowano Historyczny bal U prezesa, gdzie gości miał witać dr Tadeusz Pawliński w smokingu, funkcję wodzireja pełnić miał  Zdzisław Mądrecki.  Na stołach miała królować dziczyzna. Był też w menu tatar, golonka i kaszanka. Były kotyliony, szyte przez członkinie PTK, były konkursy a o północy polonez. Ten bal odbywał się w dworku w Korzkwach.

Dzieje Pleszewa będą spisane

9 lutego 1983 roku pojawia się notatka o monografii „Dzieje Pleszewa”, którą pod kierunkiem Mariana Drozdowskiego pisali: Jacek Jaskulski, Andrzej Szymański, Stanisław Bródka, Ryszard Borkiewicz, Andrzej Kulig i regionalista Marian Wolniak, redakcja ostateczna przypadła Janowi Piaseckiemu. Ewa Szpunt odnotowała, że do 30 maja maszynopis miał trafić do wydawnictwa. Wnioskowano też do Rady Miejskiej o zwiększenie środków na monografię o 700 000 zł. W sumie prace nad monografią przedłużyły się do 1989 roku. Wydało ją Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Ewa Szpunt w innym zeszycie odnotowała, że wydrukowano 3000 egzemplarzy za
3 420 775 zł. Promocja wydawnictwa odbyła się w auli pleszewskiego liceum.

Jarmark 700 – lecia

PTK było zaangażowane w organizację Jarmarku 700 – lecia Pleszewa, który odbywał się w dniach 25 – 28 czerwca przy ulicy Poznańskiej od 9.00 do 16.00. Planowano 100 stoisk, które obsługiwać miało 200 osób. Trzeba było im zapewnić wyżywienie i  noclegi, wydzielić miejsca na parkingi, przechowanie bagażu (z opłatą), załatwić talony na 20 – 30 litrów paliwa.  Wszystko to załatwiali członkowie PTK, które też  „przy współpracy Urzędu Miasta i Gminy i Społecznej Rady Jarmarków Krajowych na Jarmark 700 – lecia zapraszało”.

Zenon Mianowski z komisji kronikarsko – propagandowej był odpowiedzialny za kontakty z mediami: Południową Wielkopolską, Ziemią Kaliską, Głosem Wielkopolskim i Gazetą Poznańską.

Zbiórka na eksponaty

W zeszycie Ewy Szpunt znajduję też ciekawą notatkę zawierającą prośbę o wyrażenie zgody na „przeprowadzenie zbiórki publicznej podczas Jarmarku 700 – lecia Pleszewa na zakup eksponatów dla Muzeum Regionalnego”. Adresatem prośby był Wydział Spraw Społeczno – Administracyjnych UMiG w Pleszewie. Członkowie PTK chodzili w czasie Jarmarku po mieście z puszkami i kwestowali. Ewa Szpunt  była w parze z doktorem Tadeuszem Pawlińskim. Pamięta, że ich puszka szybko się napełniła.

Otwarcie muzeum

Wreszcie nadszedł ten dzień, na który czekali członkowie PTK  i nie tylko oni. 13 czerwca 1983 roku,  co odnotowała Ewa Szpunt, odbyło się otwarcie Muzeum Regionalnego połączone z wernisażem wystawy prac twórców – amatorów. Referat (5 – minutowy) wygłosił zastępca Naczelnika UMiG Pleszew Mieczysław Kołtuniewski. Na wystawie eksponowano prace Andrzeja Wieruszewskiego, i panów Pikulskiego, Zdunka, Tomczaka i Czajczyńskiego.

Opowiedzą o początkach muzeum

Do historii Muzeum Regionalnego w Pleszewie, które w tym roku obchodzi 40. urodziny, jeszcze wrócę. Ewa Szpunt mi obiecała, że wydobędzie kolejny zeszyt. I razem z Bożeną Giezek, która od pierwszych dni pracowała w muzeum, opowiedzą mi o tym, jak powstawało pierwsze w historii Pleszewa muzeum.

Wydawnictwa pleszewskie

Dzisiaj sięgamy do źródeł Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego, które funkcjonuje przy Muzeum Regionalnym. I tak jest od 40 lat. Kiedy przebrzmiały echa obchodów 700 – lecia Pleszewa, można było się zająć działalnością wydawniczą, co było jedną z misji PTK. A lata 80. nie sprzyjały wydawaniu nawet niewielkich broszur. Po pierwsze – limity na papier. Po drugie cenzura. Wszystko co było drukowane, wcześniej musiało zdobyć pieczęć cenzora  czyli Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w w Kaliszu. Pierwsze publikacje mogły mieć nie więcej niż 18 stron, pisano nawet na okładkach – wspomina Ewa Szpunt, która jeździła z maszynopisami najpierw do cenzora, potem  do drukarni w w Kępnie, gdzie była siedziba Kaliskiej Drukarni Akcydensowej.  Broszury z biało – czarnymi zdjęciami – gdzie nawet okładki były zapisane. Są one niemym świadkiem tamtych czasów – wszak lata 80. XX wieku to schyłek Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

Pierwszych 10 tytułów wyszło w latach 1986 – 1990,  były to egzemplarze broszurowe, redagowali je Ewa Szpunt i A ndrzej Szymański, opracowanie graficzne należało do Jerzego Szpunta.

1. „Tradycje czytelnicze Pleszewa – w 35 lecie Miejskiej Biblioteki Publicznej” Ewa Szpunt
2. „Z 90 – letnich tradycji śpiewaczych w Pleszewie – Koło Śpiewackie „Lutnia” Andrzej Szymański
3. „Miejsca pamięci narodowej na Ziemi Pleszewskiej” Stanisław Bródka
4. „Amatorski ruch teatralny w Pleszewie 1869 – 1969” Bonifacy Wróblewski
5. „Harcerstwo pleszewskie do roku 1939” Andrzej Gulczyński
6. „Tajne nauczanie w Pleszewskiem w latach 1939 – 1945” Stanisław Bródka
7. „Prasłowianie i Słowianie w Pleszewskiem” Edward Pudełko i Aleksander Splitt
8. „Absolwenci Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. St. Staszica w Pleszewie – nauce i sztuce polskiej” Andrzej Szymański
9. „Kształtowanie się polskich organów władzy i administracji w powiecie pleszewskim w latach 1918 – 1919
10. „Z dziejów 70 pułku piechoty” Andrzej Szymański

40 książek na 40 – lecie

W sumie Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne wydało około 40 książek. Po 1990 roku książki były grubsze, na lepszym papierze. Drukowano je w pleszewskiej drukarni Super Print.  Zawsze 500 egzemplarzy z dotacji Urzędu Miasta i Gminy Pleszew – wyjaśnia Ewa Szpunt, która była w zespole redakcyjnym. W 1995 roku Andrzej Gulczyński  napisał książkę „Ks. prałat Kazimierz Niesiołowski”  – Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne zorganizowało promocję.

W 2001 roku wyszedł album „Pleszew w starej pocztówce do 1945 roku” opracowany graficznie przez Jerzego Szpunta. W 2005 roku Magdalena Kaczmarek napisała książkę „Życie codzienne w Pleszewie w 20 – leciu międzywojennym”. Oba wydawnictwa promowano w auli pleszewskiego liceum.  W 2014 roku wyszła książka autorstwa Agnieszki Słupianek – Winkowskiej pt. „Historia Brzezia w świetle źródeł historycznych”.

Przeglądy, konkursy

Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne to też przeglądy chórów, konkursy recytatorskie, konkursy popularyzujące twórczość poetów i pisarzy polskich z okazji okrągłych rocznic – m.in. Marii Konopnickiej, Czesława Miłosza, Juliusza Słowackiego, Zbigniewa Herberta… Ale też lokalność – czyli „Ziemia pleszewska w legendzie i w poezji”. Czy konkursy regionalne „Moja mała Ojczyzna”, oparte na wydawnictwach regionalnych PTK we współpracy z biblioteką i muzeum.

Bale, wycieczki, wystawa

Były niezapomniane bale, wycieczki, wyjazdy do opery, do teatrów, były spotkania towarzyskie dla członków PTK.Trzy lata temu w Muzeum Regionalnym eksponowano wystawę poświęconą 40 – leciu  działalności Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego.

W przestrzeni wirtualnej jest strona poświęcona działalności PTK opracowana przez Janusza Lewandowskiego. Warto tam zajrzeć: TUTAJ

Prelekcje

I jeszcze jeden ważny element działalności Towarzystwa – prelekcje, częstsze w pierwszych latach funkcjonowania, rzadsze w ostatnich latach, kiedy Muzeum Regionalne, Zajezdnia Kultury czy  Biblioteka Publiczna  Miasta i Gminy Pleszew, zaprasza przedstawicieli  świata kultury, literatury, teatru, regionalistów, historyków na spotkania z mieszkańcami. To też z wielką przyjemnością pleszewianie wysłuchali prelekcji prezesa PTK –  dra Andrzeja Szymańskiego o „Ojcach polskiej niepodległości”. Mówca, który jest prezesem PTK od 1994 roku,  zachwycił słuchaczy elokwencją i doskonałą znajomością tematu.

Zdjęcia z wystawy z okazji 40 – lecia Pleszewskiego Towarzystwa Kulturalnego w Muzeum Regionalnym w Pleszewie w 2020 roku

Wernisaż wystawy