Pierwsza matura po polsku w Pleszewie w 1923 roku – przetrwały tematy egzaminacyjne

Avatar photoIrena Kuczyńska6 maja 202412min
X-lecie-liceum-str-9-2.jpg
Pierwsza matura w języku polskim w Państwowym Progimnazjum Humanistycznym w Pleszewie odbyła się w maju 1923 roku. Zdawało ją siedem osób, które dwie ostatnie klasy gimnazjum przerobiły na prywatnych kursach. Wśród maturzystów był Józef Suchocki - ojciec premier Hanny Suchockiej.

Prawdopodobnie kiedy w 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, w Pleszewie było tylko 6 – klasowe gimnazjum, które powstało na bazie niemieckiej Realschule.  Pełne prawa  szkoła uzyskała dopiero w roku szkolnym 1924/1925. Siedmioro gimnazjalistów miało do wyboru przeniesienie się do szkoły np. w Ostrowie Wlkp, albo eksternistyczne kursy w Pleszewie. I co ważne, wybrali tak, że pierwsza matura odbyła się w Pleszewie.

Budynek liceum w Pleszewie przed 1918 rokiem
Uczyli się sami, z pomocą nauczycieli

Przede wszystkim, za zgodą kuratorium, klasę VII i VIII gimnazjum, przerabiali oni na prywatnych kursach z profesorami gimnazjum. Bez wątpienia ważne było to, że do matury z języka polskiego  przygotowywał pierwszych maturzystów prof. Ignacy Laskowski. Dodatkowych lekcji  z języka francuskiego udzielał dyrektor Walenty Szweda, natomiast  matematykę i  fizykę wykładał  prof. Józef Koperny.

Zdawali … i zdali

Z pewnością z tremą przystępowali 4 maja 1923 roku do egzaminu dojrzałości z języka polskiego. Chociaż mieli do wyboru dwa tematy:

1) Bohaterowie czynni w poezji romantycznej.
2) Wpływ głównych wypadków Polski porozbiorowej na poezję patriotyczną i do tego cytat z wiersza “Baśń tęczowa” Adama Asnyka.

Idźcie piąć się w górę ! w górę!
Ponad ciemnych skał krawędzie
Może przyjdzie kto szczęśliwy
Co ją weźmie i posiędzie.
Choć nie dojdzie, chociaż padnie
Przecież życia nie roztrwoni
Bo najlepsza cząstka życia
W takiej walce i pogoni
Pięć egzaminów

Godnym uwagi jest fakt, że w 1923 roku abiturienci zdawali egzaminy z języka polskiego, łacińskiego, francuskiego, matematyki i fizyki. Zachowały się zadania maturalne:

z języka łacińskiego
Cicero De officis. Ks. I rozdział 25

z języka francuskiego
Tłumaczenie z języka polskiego na francuski z historji czasów napoleońskich

z matematyki i fizyki
4 zadania, przepisuję jedno, reszta na scanie strony
Kula ołowiana wagi 8 kg ma b yć pokryta warstwą korkową tak, by w ten sposób powstała kula zanurzyła się w wodzie o 4 st. C do połowy. Jak gruba musi być okładka korkowa, jeżeli ciężar właściwy ołowiu wynosi 11,35 a korka 0,24?

Wszyscy zdali a potem studiowali

Pierwsza matura wypadła pomyślnie. Cała siódemka egzamin zdała. Byli to:  Helena Makowska, Bolesław Celiński, Józef Górski, Rajmund Ertel, Józef Suchocki, Władysław Szulczyński i Edmund Tomaszewski.

Z pewnością ważna jest informacja o tym, że Józef Suchocki to syn Stanisława i Anny Suchockich – właścicieli pierwszej polskiej apteki w Pleszewie, farmaceuta, ojciec premier Hanny Suchockiej.

Czytaj też: Hanna Suchocka dostała misję utworzenia rządu RP
Anna Suchocka – pleszewianka w Polskim Sejmie Dzielnicowym
Prawnicy, farmaceuci i filolog

Godne uwagi jest to, że w siódemce maturzystów był też urodzony w Śnietni koło Szymanowic  prof. Józef Górski – wykładowca na  Uniwersytecie  im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (wydział prawa), rektor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu. I co istotne,  studia wyższe ukończyła też Helena Makowska (farmaceutka), Bolesław Celiński i Edmund Tomaszewski (prawnicy), Rajmund Ertel (filolog).

Źródło wiedzy o szkole w 1923 roku
8 – klasowe gimnazjum humanistyczne w Pleszewie w latach 20. XX wieku – pierwsza matura – eksternistyczna była zdawana w 1923 roku


Pierwsza matura i egzaminacyjne tematy odnotowano w broszurze zatytułowanej „Dziesięciolecie Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego im. St. Staszica w Pleszewie 1919 – 1929”.  Bezsprzecznie  z tego źródła dowiadujemy się, że 1923 roku, kiedy pierwsi absolwenci zdawali maturę, do pleszewskiej Alma Mater  uczęszczało 234 uczniów, w tym zaledwie 34 dziewczyny.

Parter i I piętro

Niewątpliwie absolwentów „Staszka” zainteresuje wygląd budynku szkoły. I tak na parterze  była biblioteka nauczycielska i uczniowska, pokój woźnego, przedsionek i kancelaria dyrektora, dwie klasy szkolne, szatnia połączona z salą gimnastyczną i składem przyrządów gimnastycznych oraz ustępy. Na pierwszym piętrze była sala konferencyjna (pokój nauczycielski), sala ćwiczeń chemicznych, sala fizyki salka reparacyjna wraz z gabinetem fizycznym, 4 klasy szkolne, salka zbiorów historycznych i ustępy.

Aula, korytarze i suteryna
Aula liceum w Pleszewie przed rokiem 1918

Na drugim piętrze była aula, były 3 klasy, salka zbiorów przyrodniczych, salka modeli rysunkowych i sala rysunkowa, której okna są zwrócone ku północy. Autorzy opracowania piszą, że w suterynach znajduje się mieszkanie woźnego, pomieszczenie kotłów centralnego ogrzewania oraz składy na drzewo i węgiel. Przede wszystkim w budynku były jasne korytarze, „wzdłuż nich ciągnęły się  wieszadła na płaszcze i czapki uczniów”.  Ściany są ozdobione obrazami przedstawiającymi postacie i sceny historyczne.

Tym żyli pierwsi maturzyści Staszka

Z bogatego wykazu wydarzeń z życia szkoły wybrałam te, w których mogli uczestniczyć pierwsi maturzyści. I tak 5 września 1919 roku odbyło się otwarcie nowego roku szkolnego. 19 lutego 1919 roku – gimnazjaliści uczestniczyli w „nabożeństwie z kazaniem na intencję pomyślnego wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku„. 30 I 1922 – uczczono pamięć zmarłego papieża Benedykta XV, natomiast  23 marca 1923 – uczniowie odśpiewali uroczyste Te Deum z okazji uznania granic Polski.

Ze szkoły na wojnę z bolszewikami

Konkludując, w 1923 roku, polska szkoła funkcjonowała w Pleszewie, dopiero 4 lata, ale dużo się w niej działo. Już w 1919 roku powstała męska drużyna harcerska, a starsi harcerze w 1920 roku, w „czasie nawały bolszewickiej zgłosili się jako ochotnicy do wojska”. W 1922 roku powstała drużyna żeńska.
Bez wątpienia dla uczniów ważne było to, że od 1920 roku istniała w szkole Bratnia Pomoc. To ona udzielała niezamożnym uczniom pożyczek, wypożyczała też książki za odszkodowaniem w wysokości 10% wartości książki. Godny odnotowania jest fakt, że na  Bratnią Pomoc, 508 zł,  dał lekarz szkolny dr Białasik. Od 1920 roku działało w szkole Towarzystwo Miłośników Nauki i Sztuki, które organizowało wykłady, koncerty, wystawy, wieczory recytacyjne, czytelnię wędrowną i bibliotekę. Korzystali z tego uczniowie.

Matura 1925, 1926

Pierwsza matura  (nieeksternistyczna)  odbyła się dopiero w roku 1925. Zdawało go 9 osób.
Tematy z języka polskiego:
1. Wpływ płodów ludowej wyobraźni na poezję romantyczną
2. Stosunki polsko – niemieckie za Piastów.
Ten tylko wejdzie do jutra bram
Kto w jutro swoje wierzy (Konopnicka)

W 1926 roku maturzystów było 14 i  po raz pierwszy na egzaminie pisemnym zdawano też historię. Ciekawskim przytaczam tematy:

  1. Kolonizacja niemiecka na ziemiach polskich w okresie piastowskim:
    a. przyczyny kolonizacji
    b. rodzaje kolonizacji
    c. stosunek kolonizacji do Państwa
  2. Wzrost mocarstwowej potęgi Polski za dynastii Jagiellonów
    3. Konstytucja 3 Maja i jej znaczenie

Zainteresowanym historią liceum, udostępniam scany broszury wydanej w 1929 roku z okazji X lecia Państwowego Gimnazjum Koedukacyjnego w Pleszewie. Otrzymałam ją od Danuty Basińskiej – Szablewskiej. Jej to pozostawił wujek – polonista Bonifacy Wróblewski.

 

 


Info Pleszew - Irena Kuczyńska - logo


© 2022 – Info Pleszew – Irena Kuczyńska