Wielkanocne święta w latach PRL-u i później – tak je wspominam

Pierwszą w moim życiu Wielkanoc w Ostrorogu znam z opowiadań mojej mamy Ireny. Miałam cztery dni, kiedy w pierwsze święto Wielkanocy, rodzice chrzestni zawieźli mnie powózką zaprzężoną w parę siwych koni do kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Ostrorogu, żeby mnie ochrzcić. Do chrztu “podawali mnie”  dziadkowie: Michał Leśny – tata mojego taty Michała i  Józefa Ratajczakowa – mama mojej mamy Ireny. Taki był zwyczaj.

Wielkanoc w beciku

Wielkanoc  roku 1949 przypadła 17 kwietnia, była ciepła i słoneczna. Owinięta w becik, przykryta kołderką z przypiętym kwiatkiem, przespałam całą uroczystość. Trwała ona kilka  minut. Były to czasy sprzed Soboru Watykańskiego II. Chrztów podczas mszy świętej wtedy jeszcze nie praktykowano. I w kościele pojawiali się z niemowlakiem, tylko rodzice chrzestni.

Wielkanoc pełna toastów

Chrzcił mnie proboszcz ks. dr Tomasz Malepszy. Tę Wielkanoc w Ostrorogu na pewno przespałam.  Także toastów na swoją cześć nie słyszałam. A na pewno był i to niejeden. Dla dziadków po kądzieli byłam pierwszą wnuczką. Dla dziadków po mieczu byłam pierwszą wnuczką mieszkającą tak blisko. Z tego pięknego wielkanocnego poranka została  mi pamiątka chrztu św. podpisana przez babcię Józefkę.

Czytaj: Moi dziadkowie Leśni i Ratajczakowie

                                                 Rok 1950 z Mamą Ireną

Po zajączki do Poznania

Potem przyszły kolejne Wielkanoce. Kojarzę je z święconką, Grobem Pańskim, kościołem i Zajączkiem. Przed świętami zwykle rodzice wybierali się do Poznania, skąd przywozili baranki i zajączki z cukru, pomarańcze, kolorowe jajeczka, których w sklepach w Ostrorogu raczej w latach 50. nie  było.

Święconka na 5 koszyczków

Pamiętam prasowanie wykrochmalonych białych serwetek do koszyczków, a było ich 5. Bo tyle dzieci miała moja Mama. Na początku, kiedy najmłodsze dzieci jeszcze były za małe żeby koszyczek udźwignąć, ze swoim  koszyczkiem szła do święconki Ola – najmłodsza siostra Mamy – tylko 9 lat starsza ode mnie.

 Po bukszpan do  cioci babci

W pamięci utkwiły mi wyprawy do domu rodzinnego mojej babci przy ul. Poznańskiej (teraz tam mieszka kuzynka Mamy – Zosia Malinowska), gdzie w ogrodzie rósł wielki bukszpan. I stamtąd przynosiło się gałązki tego wielkanocnego krzewu. W latach 50. i jeszcze 60. bukszpanowe krzewy były rzadkością. My mieliśmy szczęście, bo nie musieliśmy bukszpanu szukać u obcych, tylko u swoich. Nie było też w sklepie gotowych baranków z masła. Trzeba  było sobie takiego baranka zrobić. Foremkę też pożyczało się od tej samej cioci z ul. Poznańskiej.

W domu i w kościele

W  Wielkim Tygodniu było w domu zamieszanie. Przygotowania do świąt (gotowanie, sprzątanie, wypieki) trzeba było pogodzić z uczestnictwem w nabożeństwach w Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielką Sobotę czyli w Triduum Paschalnym. Tego się w moim rodzinnym domu przestrzegało z wielką konsekwencją. Podobnie jak wysyłania do bliskich kartek świątecznych. Te, które przyniósł listonosz, leżały na stole i były kilkakrotnie odczytywane.

Święconka czekała do niedzieli

Wracając do smakołyków z koszyczka, spróbować można ich było dopiero w pierwsze święto, po rezurekcji podczas świątecznego śniadania. W latach 50. i 60. czyli przed Soborem Watykańskim II , jeszcze w Wielką Sobotę obowiązywał post. Poświęcone szyneczki i kiełbaski oraz babki stały więc w koszyczkach do niedzieli i kusiły. W koszyczkach – pisanki –  u nas to była jajka gotowane w łupinkach od cebuli.

Trzy razy wokół kościoła

Wielkanocne śniadanie spożywano w pierwszy dzień świąt po rezurekcji, która odbywała się o godzinie 6.00 rano. Wracało się do domu około 8.00, bo po mszy rezurekcyjnej, odbywała się procesja, podczas której trzykrotnie obchodzono kościół. Kiedy miałam 5,6 lat – zaczęłam sypać kwiatki na procesji, a mama musiała mi je zorganizować, co nie było łatwe, zwłaszcza kiedy wiosna się opóźniała a pierwsza niedziela po pełni wiosennej, przypadała w marcu.

Zawody w zjadaniu jajek

Wracając do pierwszego święta i rezurekcji, my z Ostroroga nie mieliśmy źle, bo mieszkaliśmy niedaleko kościoła, więc do śniadania siadaliśmy koło 9.00. Uczta zaczynała się od jajek gotowanych na miękko, które Tata zręcznie przecinał nam nożem i potem łyżeczką wyjadało się zawartość. Jak trochę podrośliśmy, robiliśmy zawody, ile kto jajek zje. Przeważnie wygrywał brat.

Pięć zajączków w ogrodzie

Ale przez cały czas dzieciaki czekały na moment wyjścia z domu do ogrodu, gdzie znajdowały się gniazda Zająca. Było ich pięć. W każdym z nich rodzice ukryli słodycze i monetę. Biegaliśmy więc po ogrodzie i szukaliśmy gniazd. Ten zwyczaj kultywowałam w Pleszewie, kiedy już założyłam swoją rodzinę. Zawsze w pierwsze święto moje dzieci szukały Zajączka na działce, albo w parku, jeśli pogoda była gorsza.

Świąteczny spacer

Po Zajączku był zawsze spacer. W Ostrorogu najczęściej trasa wiodła nad jezioro Mormin albo ulicą Pniewską do Wielonka do wujostwa Białasików. Piękna łąka, czasem już ze stokrotkami, strumyk i kochana  ciocia Marynia z drożdżowym plackiem cudownie wyrośniętym i upieczonym w chlebowym piecu. I wujek Kaziu – niezapomniany gawędziarz, który na wielu sprawach się znał i lubił opowiadać. A my go słuchaliśmy, albo biegaliśmy z kuzynami po łące.

Nawiedzenie cmentarza

Drugi dzień świąt to tradycyjna wyprawa na cmentarz na groby pradziadków a potem już dziadka Michała – mojego chrzestnego. Z naszego domu przy ul. Wronieckiej na cmentarz było daleko. Ale się szło. Czasem najmłodsza siostra zostawała z babcią w domu. Po spacerze w domu pachniało kawą, zwykle do świątecznych ciast zasiadały z nami ukochane ciocie – Stasia i Marcysia – siostry babci Józefki.

Po dyngusie

Z Poniedziałku Wielkanocnego mam jeszcze inne wspomnienie. Zwykle przed południem przychodził do nas Mirek z życzeniami i pachnącą wodą w butelce, którą nas polewał. Mówił : dyngus, dyngus po dyngusie, leży placek na obrusie, pani kraje, pan rozdaje, proszę o święcone jaje”. Zawsze dostawał od rodziców coś dobrego do zjedzenia i parę groszy. Na ulicy odbywało się wielkie lanie, dzieciaki – a było ich dużo w domach przy Wronieckiej, oblewały się wodą.

A potem urosłam …  Ale Wielkanoc w Ostrorogu nadal była ważna…

Wielkanoc i ślub

W  roku 1972 brałam w Święta w Ostrorogu  ślub kościelny. Wielkanoc wypadała 1 i 2 kwietnia. Pamiętam, że było bardzo ciepło. W drugie święto przed południem szukaliśmy z gośćmi Zajączków na polu za domem. Zaślubiny były po południu. Jedna para wchodziła, druga wychodziła. Jeszcze wtedy ślubów na mszach św. się nie praktykowało. Wesele było w domu przy Wronieckiej, do białego rana.

Na saneczkach ze święconką

Wielkanoc roku 1977 też pamiętam. W Pleszewie padał śnieg. Oktawia miała 15 miesięcy. W Wielką Sobotę ze święconką do kościółka św. Floriana wieźliśmy dziecko saneczkami. Nazajutrz na rezurekcji wszyscy byli w zimowych płaszczach i kozakach. Staliśmy przy kościółku św. Floriana, bo ten nie mieścił wszystkich parafian.

Wielkanoc z aniołem śmierci

W 1988 roku, w pierwsze święto Wielkiejnocy, odeszła moja Babcia i Matka Chrzestna – Józefa Ratajczakowa. W tym roku mija 35 lat od jej śmierci.  Nie mogłam uczestniczyć w pogrzebie Babci, bo wtedy chorowałam i w Wielkanoc byłam na szpitalnej przepustce w domu. Ale w każdą Wielkanoc wspominam tę niezwykłą kobietę.

Troje dzieci i trzy koszyczki

W latach 80. święta wielkanocne mojej rodziny były powtórką tej znanej z mojego dzieciństwa w Ostrorogu. Do święconki przygotowywany był duży koszyk i trzy małe koszyczki trojga moich dzieci. Po rezurekcji w pierwsze święto było szukanie Zajączków w parku miejskim albo na działce przy ul. Prokopowskiej. Kiedy spędzaliśmy święta w Ostrorogu, scenariusz się powtarzał. Dziadkowie i ciocie robiły gniazdka wnuczętom.

Wielkanoc z I Komunią św.

Wielkanoc roku 1990 spędzaliśmy w Poznaniu, gdzie odbywała się uroczystość I Komunii Św. Joanny – mojej siostrzenicy. Sakrament dzieci przyjęły w Wielki Czwartek ale impreza rodzinna odbywała się w pierwsze święto.

Wielkanoc ze szpitalem w tle

11 lat później, od 5 miesięcy,  byłam babcią Feliksa.  Ze święconką szliśmy w Wielką Sobotę do nowego kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej w Pleszewie. Było bardzo ciepło. Ale gdzieś maluszka zawiało. W nocy przyszła wysoka temperatura. W drugie święto odwiedził nas lekarz. Po świętach Feliks trafił do szpitala w Pleszewie.

Wielkanoc z dziećmi i wnukami

Potem były różne święta. Wspominam miło święconkę z rodziną Daniela w Kaliszu  – dwóch chłopaczków, dwa koszyczki, potem w Kaliszu nawiedzanie Grobu Pańskiego w różnych kościołach. Bywały też święta z rodziną Oktawii w Ostrorogu, gdzie Feliks, podobnie jak wcześniej jego Babcia a potem Mama, szukał gniazda Zająca wg mapki narysowanej przez ciocię. Było też wspólne świętowanie z rodziną mojej młodszej siostry z Poznania.

Rodzinnie w Pleszewie

W 2011 roku zjechały się w Pleszewie w Wielkanoc wszystkie moje dzieci z rodzinami. Dla Alessandro – mojego włoskiego zięcia, wszystko było niezwykłe, począwszy od święconki poprzez dzielenie się jajkiem i smakowanie potraw, których Włoch do ust w zasadzie nie bierze.

Żałobnie w Ostrorogu

W 2015 roku, w Wielkanoc, razem z mieszkańcami Ostroroga,  przeżywałam smutną wiadomość o śmierci  byłego proboszcza – ks. kanonika Kazimierza Wencla, którego znałam, podziwiałam i szanowałam.

Więcej Wspomnienie o zmarłym proboszczu z Ostroroga

Z wnuczką we Włoszech

W 2017 roku pojechałam na Wielkanoc do Włoch, do Marianny i jej włoskiej rodziny.  Nie było święconki, która jest tradycją polską, nie było nawiedzania Grobu Pańskiego, bo go po prostu we włoskich kościołach nie ma. Ale był w pierwsze święto obiad z włoską rodziną a potem spacer z wnuczką, która w Wielkanoc miała 6 tygodni. Słońce, kwiaty i ośnieżone szczyty Alp oraz życzliwi i ciepli ludzie. Obraz takiej Wielkanocy przywiozłam do domu.

Wielkanoc we Włoszech…

Potem przyszła pandemia i przyszły samotne święta. I dzielenie się jajkiem na Skype i długie rozmowy z bliskimi, które zmieniły perspektywę. Do napisania tego posta zainspirowała mnie stara pocztówka, którą udostępniła Magda Prętka.

Czytaj też: Wielkanoc u hrabiów Kwileckich w Dobrojewie i Oporowie